Felsefe tarihine Erzurum damgası

Atatürk Üniversitesi'nden iki öğretim görevlisi tarafından yürütülen atölye çalışmasıyla, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e uzanan süreçte yayımlanan Osmanlıca felsefe metinleri, çevriyazı ve sadeleştirme yöntemiyle güncelleştirilerek okurlarıyla buluşturuluyor.

Fen- Edebiyat Fakültesi Türkçe Bölümü'nden Doç. Dr. Erdoğan Erbay ve Felsefe Bölümü'nden Yard. Doç. Dr. Ali Utku'nun yaklaşık beş yıl önce ortaklaşa başlattıkları 'Osmanlı Felsefe Çalışmaları' atölye çalışmalarıyla Osmanlı Devleti'nin son dönemlerine ait bir çok felsefi metin günümüz okuyucusuyla buluşturuluyor. Disiplinlerarasi bir zeminde,

Türkiye’de sosyal bilimlerin, özelde felsefenin inşası sorununa odaklı 'bir arazi etüdü' yaptıklarını belirten Yard. Doç. Dr. Ali Utku, "Gelenekten kopuşun belirlediği sancılı bir değişim / dönüşüm sürecinde üretilen ve bu gün yürürlükte olan felsefe etkinliğinin kaynağını oluşturan, pek çoğu unutulmuş önemli metinleri çevriyazı ve sadeleştirme kalıbında güncelleştirerek Türk okuyucusuyla buluşturuyoruz. Böylece Türk düşünce tarihinin yakın geçmişinde var olan, Osmanlı / İslam toplumunun Batı ile zorunlu temaslarının dayattığı zihniyet değişimi talepleri ile buna paralel toplumsal, ekonomik ve kültürel yeniden yapılanma girişimlerini ve modernlik deneyimlerine özgü sorunları ortaya koyuyoruz" diye konuştu.

Şimdiye kadar 9 kitabın yayımlandığını belirten Atatürk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'nden Yard. Doç. Dr. Ali Utku, "Bu gün üzerinden düşünce yürütülebilecek bir söylem alanı oluşturmuş görünen felsefe etkinliğimizin temel sorunlarından birinin, kendi tarihsel kaynaklarına ilişkin bir hafıza kaybı olduğunu düşünüyoruz. Atölye çalışmalarında felsefemizin bu erken evresine ait kilometre taşları niteliğindeki eski metinleri güncel tartışma platformuna taşımayı amaçlıyoruz" dedi.

Önce Babil Yayınları ve ardından Çizgi Kitabevi Yayınları’ndan çıkan 'Osmanlı Felsefe Çalışmaları' dizisi çerçevesinde şimdiye kadar Ahmed Midhat'ın, 'Felsefe Metinleri', Beşir Fuad'ın 'Voltaire', Baha Tevfik, Ahmet Nebil, Memduh Süleyman'ın 'Nietzsche Hayatı ve Felsefesi' İbrahim Edhem Mesut'un 'René Descartes, Usûl Hakkında Nutuk', Ahmed Midhat'ın, 'İktisat Metinleri', Rıza Tevfik'in 'Bergson Hakkında', Mehmet Emin Erişirgil'in 'Descartes ve Kartezyenler', Fatma Aliye Hanım'ın 'Terâcim-i Ahvâl-i Felâsife' ve Ziya Gökalp'in 'Felsefe Dersleri' kitapları okuyucuyla buluştu.

Öte yandan “Osmanlı Felsefe Çalışmaları” atölyesinin tezgâhına aldığı, kısa süre içinde güncellenecek eserler ise şunlar: Ahmed Midhat’ın Dârülfünun’da 'Tarih-i Hikmet' başlığı altında verdiği dersler çerçevesinde kaleme aldığı üç kitaptan oluşan kayıp eseri 'Dârülfünûn Felsefe Tarihi Dersleri (1912-1914)', Ahmet Midhat’ın W. John Draper’den şerh ve reddiyeli çevirisi 'Bilim-Din Çatışması ve İslam ve Bilimler (1896)', ilk Descartes mütercimi İbrahim Edhem Mesut’un hayatının sonlarında tamamladığı yayımlanmamış eseri 'Dinler ve Felsefeler (1920)', Osmanlı İmparatorluğu’nda en çok satan kitap olma özelliği taşıyan Ludwig Büchner’in Kraft und Stoff’unun Baha Tevfik ve Ahmed Nebil tarafından yapılan çevirisi 'Madde ve Kuvvet (1911)', Abdullah Cevdet’in 'Mevlâna’nın Gönül Sarhoşluğu (1921)' ile 'Fünun ve Felsefe (1906)', Mustafa Şekip Tunç’un 'Henri Bergson (1923)', Babanzâde Ahmet Naim’in 'Hikmet Dersleri (1913)' ve Halil Nimetullah’ın 'Dârülfünun’da Felsefe Dersleri (1914)' yer alıyor.